bevoegdheidsgeschil in hoger beroep (artikel 643 Ger.W.)

[Vanroey1990]

Bij het studeren van het vak Gerechtelijk Recht brak ik langer dan nodig mijn hoofd over een toepassing van artikel 643 Ger. W.. Ik hoop dan ook via deze weg aanwijzingen te kunnen krijgen die mij de mogelijkheid bieden enige orde te scheppen in de warrige brij die het burgerlijk procesrecht voor mij momenteel nog is.

Stel: Een rechtbank in eerste aanleg verklaarde zich mbt tot een zaak bevoegd. In hoger beroep tegen deze beslissing werd vervolgens echter beslist dat de eerste rechtbank zich ten onrechte bevoegd had verklaard. Dan, volgens artikel 643 (en ook mijn cursus), “verwijst [de rechter in hoger beroep] de zaak, indien daar grond toe bestaat, naar de bevoegde rechter in hoger beroep”.
Zulk een verwijzing is niet nodig wanneer de rechter in hoger beroep in kwestie in ieder geval bevoegd is. Wanneer bijvoorbeeld de rechtbank van koophandel zich ten onrechte bevoegd heeft verklaard terwijl eigenlijk de rechtbank van eerste aanleg bevoegd bleek, stelt er zich geen probleem en dient er geen verwijzing te gebeuren (‘er bestaat geen grond toe’): in beide gevallen was namelijk het Hof van Beroep bevoegd om kennis te nemen van het hoger beroep. Het Hof van Beroep zal zelf kunnen beslissen over de zaak en daarmee is de kous af.

Welnu, vanaf hier laat mijn cursus mij in de steek aangezien het geen voorbeeld geeft wanneer er nu juist wel een verwijzing dient te gebeuren. Ik stelde daarom zelf een voorbeeldje op, waardoor dit alles echter nog minder duidelijk werd.

Stel: De Rechtbank van Eerste Aanleg verklaarde zich in eerste aanleg ten onrechte bevoegd. Het Hof van Beroep meent namelijk dat het de vrederechter was die in eerste aanleg bevoegd was. Meer nog, hierdoor is echter ook het HvB niet bevoegd om in hoger beroep kennis van de zaak te nemen en dient het, met toepassing van artikel 643 Ger.W., de zaak door te verwijzen naar “de bevoegde rechter in hoger beroep”. Nu is echter de Rechtbank van Eerste Aanleg bevoegd om kennis te nemen van het hoger beroep van vonnissen van de vrederechter.

Kan deze verwijzing wel gezien de RvEA nu zowel in eerste aanleg als in appel kennis neemt van de zaak? Levert dit mogelijk geen schending van de rechtsmacht/onpartijdigheid op gezien dezelfde rechtbank (of mogelijk zelfs rechters!) zich tweemaal uitspreken over eenzelfde geschil?

Of - het zou mij niet verbazen - heb ik de ware toedracht van artikel 643 of bevoegdheidsgeschillen in hoger beroep in het algemeen gewoonweg verkeerd begrepen?

Alvast bedankt!

PS. Ik zou het uiteraard compleet normaal vinden moesten jullie mij het antwoord niet op een zilveren dienblaadje aanbieden, maar mij zelf nog enig denk-en opzoekwerk laten verrichten (aangezien dat nog steeds is wat studenten horen te doen).

[scorpioen]

Stel: De Rechtbank van Eerste Aanleg verklaarde zich in eerste aanleg ten onrechte bevoegd. Het Hof van Beroep meent namelijk dat het de vrederechter was die in eerste aanleg bevoegd was. Meer nog, hierdoor is echter ook het HvB niet bevoegd om in hoger beroep kennis van de zaak te nemen en dient het, met toepassing van artikel 643 Ger.W., de zaak door te verwijzen naar “de bevoegde rechter in hoger beroep”. Nu is echter de Rechtbank van Eerste Aanleg bevoegd om kennis te nemen van het hoger beroep van vonnissen van de vrederechter.

Kan deze verwijzing wel gezien de RvEA nu zowel in eerste aanleg als in appel kennis neemt van de zaak? Levert dit mogelijk geen schending van de rechtsmacht/onpartijdigheid op gezien dezelfde rechtbank (of mogelijk zelfs rechters!) zich tweemaal uitspreken over eenzelfde geschil?

Het hof van beroep moet de zaak verwijzen naar de rechtbank van eerste aanleg. Daar moet de zaak behandeld worden door andere rechters dan deze die de zaak de eerste keer behandeld hebben.

Bijkomende vraag: wat moet er gebeuren als de rechtbank van eerste aanleg, zetelend in aanleg van beroep, vaststelt dat niet de vrederechter of de politierechtbank bevoegd was, maar wel de rechtbank van eerste aanleg?

Tweede bijkomende vraag: komt de arrondissementsrechtbank in dit soort zaken tussen?

[Vanroey1990]

Bijkomende vraag: Gelet op artikel 1070 beslist de rechtbank van eerste aanleg dan over de zaak zelf, waartegen dan beroep open staat.

Tweede bijkomende vraag: Als artikel 643 van toepassing is, verwijst de rechter de zaak zelf en dit zonder tussenkomst van de arrondissementsrechtbank (zoals in mijn voorbeeldje). Wanneer, in jouw voorbeeld, de bevoegdheid van de rechtbank van eerste aanleg wordt betwist (voor de sluiting van de debatten) kan de aanlegger in beroep een verwijzing verzoeken naar de arrondissementsrechtbank (art.639, 4e lid). Zonder die verwijzing doet de rechter zelf uitspraak over zijn bevoegdheid.

Kan dit enigszins kloppen?

[scorpioen]

Wat de eerste bijkomende vraag betreft is het antwoord volledig correct. Merk op dat als toepassing gemaakt wordt van art. 1070 Ger. W. partijen over drie aanleggen beschikken.

Wat de tweede bijkomende vraag betreft:

1. Als de REA, zetelend in hoger beroep, uitspraak moet doen of de eerste rechter (vrederechter of politierechtbank) bevoegd was - en dus of de REA in hoger beroep de bevoegde rechter is - , wordt de zaak niet naar de arrondissementsrechtbank verwezen. De REA moet zelf uitspraak doen over het bevoegdheidsgeschil.

2. Het is ook mogelijk dat de bevoegdheid van de REA zelf in vraag wordt gesteld. Er is dus geen probleem met de bevoegdheid van de eerste rechter. Bijvoorbeeld een beroep tegen een vonnis van de vrederechter in een zaak tussen handelaars m.b.t. daden van koophandel moet gebracht worden voor de rechtbank van koophandel, niet voor de REA. Dan kan de eiser in hoger beroep (appellant) de verwijzing naar de arrondissementsrechtbank vragen.

Het is ook mogelijk dat in dat geval de REA zelf haar bevoegdheid in vraag stelt. De REA moet dit ambtshalve onderzoeken, de materiële bevoegdheid is van openbare orde en de voorwaardelijke volheid van bevoegdheid van de REA geldt niet als deze zetelt in hoger beroep. Ook dan zal de REA de zaak naar de arrondissementsrechtbank moeten verwijzen, (tenzij de rechtbank dit probleem op de zitting opwerpt en partijen dan de verwijzing naar de rechtbank van koophandel vragen).