Een dwangsom vereist vooreerst dat een partij door de rechter veroordeeld wordt iets te doen, of verbod opgelegd wordt iets te doen. De dwangsom moet enkel betaald worden als de veroordeling niet wordt uitgevoerd of het verbod wordt overtreden. Als het vonnis niet wordt uitgevoerd.
De strafrechter zal geen verbod opleggen om een bepaalde overtreding te begaan. Dat verbod staat al in de wet en de wet voorziet ook wat de sanctie is.
Dwangsommen worden door de strafrechter wel verbonden aan bijv. een veroordeling i.v.m. stedenbouwkundige misdrijven, wanneer de strafrechter het herstel in de oorspronkelijke toestand beveelt.