levenslang vruchtgebruik?

[Fidel]

In ons huwelijkscontract van 1969 schenken ik en mijn man elkaar levenslang vruchtgebruik. Omdat mijn man in de zaak van zijn oude ouders werkt, trouwen we in. In 1978 nemen we de zaak over van mijn schoonouders. Omdat ze samen met ons de rest van hun leven in de woning willen wonen en desgewenst verzorgd willen worden, schenken ze de naakte eigendom van de woning en aanhorigheden aan mijn man. Het contract bevat volgende voorwaarden die ik citeer:" Onderhavige schenking geschied onder de uitdrukkelijke last en voorwaarde dat de begiftigde over de alhier geschonken goederen gedurende zijn leven enkel en alleen ten bezwarende titel zal mogen beschikken en dat alle, op sterfdatum van de begiftigde, in natura of in waarde nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen van rechtswege, in onverdeeldheid en bij gelijke delen, zullen toevallen aan de alsdan nog in leven zijnde broer en zus van de begiftigde met recht van representatie ten gunste van hun afstammelingen. Deze beschikking geldt enkel bijaldien de begiftigde in deze kinderloos sterft en onverminderd de toepassing van het huwelijkscontract van begiftigde.". Ik en mijn man zijn kinderloos gebleven. Mijn schoonouders zijn gestorven in 1978 en 1992 en mijn man in 1999. Ik zou geen vruchtgebruik hebben en word ik buitengezet! Help mij?

[roharro]

Uw overleden echtgenoot is achtereenvolgens blote eigenaar geweest (ingevolge schenking blote eigendom), vervolgens volle eigenaar (na overlijden van zijn ouders). Volgens schenkingsakte moet woning na kinderloos overlijden naar broer/zuster van uw overleden echtgenoot gaan.
Vraag is nu of deze woning op het ogenblik van overlijden van uw echtgenoot jullie gezinswoning was. In dat geval kan men u het vruchtgebruik ervan NIET afnemen.

[wanton]

"Onderhavige schenking geschiedt onder de uitdrukkelijke last en voorwaarde dat de begiftigde over de alhier geschonken goederen gedurende zijn leven enkel en alleen ten bezwarende titel zal mogen beschikken en dat alle, op sterfdatum van de begiftigde, in natura of in waarde nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen van rechtswege, in onverdeeldheid en bij gelijke delen, zullen toevallen aan de alsdan nog in leven zijnde broer en zus van de begiftigde met recht van representatie ten gunste van hun afstammelingen. Deze beschikking geldt enkel bijaldien de begiftigde in deze kinderloos sterft en onverminderd de toepassing van het huwelijkscontract van begiftigde"


Als ik die schenking goed versta , is dit een onmogelijk geval.
Er is een schenking gedaan aan die zoon , eigenlijk geldig zolang die leeft. De schenking heft zichzelf op bij het kinderloos overlijden van die zoon. En wordt , door de akte van schenking , op dat ogenblik een doorgeven gevraagd van de woning aan de broer en/of zuster : een soort rest-legaat.
Bij zijn overlijden , was die man geen eigenaar meer van dat huis. Hij kan dus geen vruchtgebruik doorgeven aan zijn vrouw , want het is zijn huis niet meer.

Onwaarschijnlijk dat een notaris zoiets opmaakt.
Is er ooit aan de zoon en zijn vrouw uitgelegd wat dit eigenlijk betekent? Waren zij op de hoogte van de consequenties? Zij zijn op zijn minst bedot.

Fidel , sorry voor deze uitleg , maar zo begrijp ik de affaire. Bespreek dit met een notaris , en misschien moet je wel een advocaat inschakelen. Waar ik nog aan denk : hebben de broer en zus niet gereclameerd toen uw schoonouders stierven , of hebben zij een gelijkwaardige schenking gekregen?

[roharro]

Eigenlijk hebben die mensen een lege doos aan hun zoon geschonken:
blote eigendom tot aan zijn eigen dood (zelfs na overlijden van die ouders). Concreet gezien heeft hij een "dode mus" gekregen. Tenzij ze hun zoon onder druk wilden zetten om een voor een nageslacht te zorgen......"Deze beschikking geldt enkel bijaldien de begiftigde in deze kinderloos sterft". Want voor de rest was het een nutteloze schenking.

Toch de wettelijkheid/onwettelijkheid van verlies vruchtgebruik overlevende echtgenote laten onderzoeken. Dit druist -op zijn zachtst uitgedrukt- in tegen de geest/bedoeling van de wetgever.

Waarom?

Krachtens artikel 617 B.W. eindigt het vruchtgebruik:
- door de dood van de vruchtgebruiker;
- door het verstrijken van de tijd waarvoor het is verleend;
- door het niet-uitoefenen van het recht gedurende dertig jaren;
- door het geheel tenietgaan van de zaak waarop het vruchtgebruik is gevestigd;
- door vermenging of vereniging van de beide hoedanigheden van vruchtgebuiker en van eigenaar in dezelfde persoon.

Toen beide ouders waren overleden is de (nu ook overleden) echtgenoot van vragenstelster volle eigenaar geworden. De bepaling in de notariële akte is in strijd met het gemeen recht en dus nietig.
Bijgevolg is vragenstelster naar mijn mening nu de vruchtgebruiker en de schoonbroers en -zusters blote eigenaar.

[j.demoor]

Bij het overlijden van de laatste vruchtgebruiker in 1992 wordt de blote eigendom van uw man van rechtswege volle eigendom.

Vermits de begiftigde(=uw man) kinderloos stierf geldt dat : ‘alle...nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen...zullen toevallen aan de alsdan nog in leven zijnde broer en zus van de begiftigde’

De ‘nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen‘ zijn ‘de naakte eigendom van de woning’ die dan overgaat naar broer en zus en daardoor niet meer behoort tot de nalatenschap van uw man. Bij overlijden van de vruchtgebruiker(=uw man sedert overlijden van diens ouders),wordt de blote eigenaar(=broer en zus) van rechtswege volle eigenaar.

‘Het legaat de residuo(restlegaat), dat in beginsel de eerste begunstigde niet toestaat bij testament over de goederen te beschikken, is geen verboden erfstelling over de hand(art.896 B.W.), aangezien het niet insluit dat de goederen onvervreemdbaar zijn en de zodus opgelegde beschikkingsbeperking hieruit voortvloeit dat de erflater beschikt heeft over goederen die nog in het bezit zouden zijn van de eerste begunstigde op het ogenblik van diens overlijden‘(Cass. 29 maart 1976,Arr.Cass. 1976,829-831,R.W.1970-71,1910).

[roharro]

Bij het overlijden van de laatste vruchtgebruiker in 1992 wordt de blote eigendom van uw man van rechtswege volle eigendom.

Vermits de begiftigde(=uw man) kinderloos stierf geldt dat : ‘alle...nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen...zullen toevallen aan de alsdan nog in leven zijnde broer en zus van de begiftigde’

De ‘nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen‘ zijn ‘de naakte eigendom van de woning’ die dan overgaat naar broer en zus en daardoor niet meer behoort tot de nalatenschap van uw man. Bij overlijden van de vruchtgebruiker(=uw man sedert overlijden van diens ouders),wordt de blote eigenaar(=broer en zus) van rechtswege volle eigenaar.

‘Het legaat de residuo(restlegaat), dat in beginsel de eerste begunstigde niet toestaat bij testament over de goederen te beschikken, is geen verboden erfstelling over de hand(art.896 B.W.), aangezien het niet insluit dat de goederen onvervreemdbaar zijn en de zodus opgelegde beschikkingsbeperking hieruit voortvloeit dat de erflater beschikt heeft over goederen die nog in het bezit zouden zijn van de eerste begunstigde op het ogenblik van diens overlijden‘(Cass. 29 maart 1976,Arr.Cass. 1976,829-831,R.W.1970-71,1910).

@ demoor:

Aangezien het hier de gezinswoning betreft die tot op het ogenblik van overlijden volle eigendom was van de overleden echtgenoot is er toch een conflict met de reserve langstlevende echtgeno(o)t(e, nml. vruchtgebruik gezinswoning? Volgens mijn inerprtatie mag een clausule in een schenkingsakte mag toch niet indruisen tegen deze reserve?

[j.demoor]

@ roharro
Ik bevestig : De ‘nog bestaande bestanddelen van de hier geschonken goederen‘ zijn ‘de naakte eigendom van de woning’ die dan overgaat naar broer en zus en daardoor niet meer behoort tot de nalatenschap van uw man. Bij overlijden van de vruchtgebruiker(=uw man sedert overlijden van diens ouders),wordt de blote eigenaar(=broer en zus) van rechtswege volle eigenaar.’

“Art.745bis. § 1. Wanneer de overledene afstammelingen, geadopteerde kinderen of afstammelingen van deze achterlaat, verkrijgt de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap. Wanneer de overledene andere erfgerechtigden achterlaat, verkrijgt de langstlevende echtgenoot de volle eigendom van het deel van de eerststervende in het gemeenschappelijk vermogen en het vruchtgebruik van diens EIGEN vermogen...”(Burgerlijk Wetboek).

De gezinswoning behoorde,door het fidei commis de residuo,niet meer tot het eigen vermogen van de overleden echtgenoot door en vanaf diens overlijden,zodat er daarover ook geen conflict is met de reserve langstlevende echtgeno(o)t(e).

‘dat de begiftigde over de alhier geschonken goederen gedurende zijn leven enkel en alleen ten bezwarende titel zal mogen beschikken’ sluit niet in dat de goederen onvervreemdbaar waren,zodat het fidei commis de residuo geldig is.

‘Wanneer een erflater in een legaat aan zijn echtgenote onroerende goederen vermaakt, beschikt dat deze, voor zover zij op de dag van haar overlijden nog zouden overblijven, het eigendom zullen zijn van andere personen, hij dit legaat uitdrukkelijk als fideicommis de residuo benoemt zonder enige beperking van het beschikkingsrecht van de eerste begunstigde en deze laatste de goederen heeft verkocht, kunnen de begunstigden in tweede orde, bij het overlijden van de echtgenote, geen aanspraak maken op de GELDELIJKE OPBRENGST van de verkoop van de goederen in toepassing van de leer van de zakelijke subrogatie bij gebrek aan duidelijk bewijs dat bepaalde geldsommen die deel uitmaken van de nalatenschap wel in concreto de verkoopprijs vormen. De leer van de zakelijke subrogatie dient, in deze materie zeer restrictief te worden toegepast en zou niet tot gevolg kunnen hebben in een zekere mate een doelvermogen in te richten die in stand zou moeten worden gehouden in strijd met artikel 896 B.W.’(Rb.Turnhout 16 juni 1992,Pas. 1992,II,88).

Valt te onderzoeken of de notaris aan zijn informatieplicht te kort schoot door de begunstigde niet te wijzen op die verkoopmogelijkheid,vanaf 1992.

[wanton]

Krachtens artikel 617 B.W. eindigt het vruchtgebruik:
- door de dood van de vruchtgebruiker;
- door het verstrijken van de tijd waarvoor het is verleend;
- door het niet-uitoefenen van het recht gedurende dertig jaren;
- door het geheel tenietgaan van de zaak waarop het vruchtgebruik is gevestigd;
- door vermenging of vereniging van de beide hoedanigheden van vruchtgebuiker en van eigenaar in dezelfde persoon.

Roharro , u haalt art 617 aan. Oké , maar dan wel : vruchtgebruik eindigt door het verstrijken van de tijd waarvoor het is verleend. Namelijk hier : zolang de zoon leeft.

Als de ouders het correct en eerlijk hadden willen spelen , hadden zij schenking van de woning moeten doen aan de zoon , met verbod die schenking in te brengen in de gemeenschap. Zij wisten blijkbaar op dat moment dat het huwelijk kinderloos zou blijven. Wat gebeurt er dan met de woning als de zoon overlijdt : die gaat , als eigen vermogen , voorlopig blote eigendom , naar zijn broers/zussen , (goed blijft in de familie ) maar de echtgenote bekomt het levenslange vruchtgebruik.
Dit had een eerlijke en rechtvaardige oplossing geweest. De ouders hebben op een unfaire en oneerlijke manier het goed 'in de familie' willen houden.

Fidel moet tegen de uitvoering van dit 'restlegaat' bezwaar indienen , omdat dit indruist tegen de bedoeling van de wetgever. Misleiding door de notaris , met foutieve en tegenstrijdige informatie kan een belangrijk element worden.

Fidel mag zich niet zomaar gewonnen geven.

[roharro]

"Fidel moet tegen de uitvoering van dit 'restlegaat' bezwaar indienen , omdat dit indruist tegen de bedoeling van de wetgever. Misleiding door de notaris , met foutieve en tegenstrijdige informatie kan een belangrijk element worden."

Dit is ook mijn conclusie. Voor alle duidelijkheid: Wat ik trachtte te benadrukken komt in eenvoudige, niet juridische termen, neer op de vraag of door middel van deze constructie met restlegaat het vruchtgebruik van wat de gezinswoning was aan de overlevende echtgenote ontnomen mag worden. Het staat toch quasi vast dat deze constructie enkel en alleen werd opgezet om de reserve langstlevende echtgenoot uit te schakelen, met andere woorden om de bedoeling van de wetgever te omzeilen?

Dat dit niet strookt met de bedoeling van de wetgever blijkt ook o.a. uit Art. 215 B.W. in verband de bescherming van de gezinswoning (zij het in een andere kontekst in dat artikel).